Εξερευνήστε το πρόγραμμα
Χρονολόγηση
Για τον προσδιορισμό της ηλικίας των αρχαιολογικών οικισμών και των καταλοίπων τους έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι και τεχνικές που εντάσσονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τη σχετική και την απόλυτη χρονολόγηση. Η βασική διαφορά τους έγκειται στο ότι η πρώτη συσχετίζει τα αρχαιολογικά κατάλοιπα μεταξύ τους και τα ταξινομεί διαδοχικά, ενώ η δεύτερη μπορεί να καθορίσει την ακριβή τους ηλικία. Η ταυτόχρονη χρήση τους στην αρχαιολογία είναι πολύ βοηθητική, καθώς η πρώτη αποκαλύπτει τη σειρά των γεγονότων και η δεύτερη τον πραγματικό χρόνο που συνέβησαν.
 
Σχετική χρονολόγηση
Η σχετική χρονολόγηση βασίζεται κατά κύριο λόγο στη στρωματογραφία, την τυπολογία και τη χρονολογική συσχέτιση.
  1. Η στρωματογραφία ενός αρχαιολογικού οικισμού είναι η διάκριση των επιμέρους στρωμάτων στο σύνολο της αρχαιολογικής επίχωσης. Για τη στρωματογραφία ισχύει ο νόμος της επικάλυψης των στρωμάτων, που σημαίνει ότι τα νεότερα στρώματα θα καλύψουν τα παλαιότερα. Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντοτε, καθώς οι φυσικοί παράγοντες, (π.χ. η διάβρωση των στρωμάτων και η ύπαρξη λαγουμιών από ζώα), αλλά και η ανθρώπινη παρέμβαση (π.χ. η διάνοιξη λάκκων) μπορούν να επηρεάσουν τη φυσική σειρά των στρωμάτων δυσκολεύοντας την κατανόηση του τρόπου απόθεσής τους.
  2. Η τυπολογία είναι η μελέτη των αντικειμένων και η ταξινόμηση τους σε ομάδες με βάση τα μορφολογικά και τεχνικά χαρακτηριστικά τους. Όταν αντικείμενα με χαρακτηριστικά που ανήκουν σε μια χρονολογημένη τυπολογική ομάδα βρεθούν σε κάποια αρχαιολογική θέση, η θέση αυτή έμμεσα μπορεί να χρονολογηθεί. Κατά την επιφανειακή έρευνα στα Παλιάμπελα οι ομοιότητες της κεραμικής που συλλέχτηκε με ανάλογα παραδείγματα από ανασκαμμένους οικισμούς από τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία έδωσαν μια πρώτη ιδέα για τη χρονολόγηση του οικισμού στις διάφορες φάσεις της Νεολιθικής.

  3. Η χρονολογική συσχέτιση προσπαθεί να αναγνωρίσει τις συνέχειες στη στρωματογραφία ανάμεσα σε περιοχές της ίδιας θέσης ή και σε διαφορετικές και να συγκρίνει αντικείμενα με γνωστή σχετική ή απόλυτη ηλικία, ώστε να μπορέσει να βγάλει συμπεράσματα για τη σχέση τους στον άξονα του χρόνου. Στα Παλιάμπελα η στρωματογραφική συσχέτιση ανάμεσα στα σκάμματα υποβοηθείται από τη χρήση των ΓΣΠ (GIS) και της διαγραμματικής απεικόνισης της στρωματογραφίας (ή αλλιώς Harris Matrix).
Απόλυτη χρονολόγηση

Υπάρχουν πολλές μέθοδοι κυρίως εργαστηριακές που μπορούν να προσδιορίσουν την ηλικία ενός αντικειμένου. Ωστόσο, η πιο διαδεδομένη μέθοδος είναι αυτή του άνθρακα 14 (C14) και ο συνδυασμός της με τη μέθοδο της δενδροχρονολόγησης.

  1. To στοιχείο C14 είναι ένα ισότοπο του C12, που βρίσκεται σε όλους τους έμβιους οργανισμούς σε σταθερή αναλογία. Με το θάνατο ενός οργανισμού η αναλογία του C14 αρχίζει να μειώνεται. Ο ρυθμός της μείωσης είναι το μισό της αρχικής ποσότητας κάθε 5.730 χρόνια. Η τεχνική μετράει την αναλογία C14 σε οποιοδήποτε οργανικό υλικό (σκελετοί, υπολείμματα ξύλου) και έτσι μπορεί να προσδιορίσει την ηλικία. Η ακρίβεια της μέτρησης εξαρτάται από την ποσότητα του δείγματος, από την αρχαιότητά του (η μέθοδος μπορεί να καλύψει μέχρι 50.000 χρόνια) και την αποφυγή μόλυνσης του δείγματος κατά τη συλλογή. Σε οποιαδήποτε περίπτωση όμως δεν μπορεί να είναι απόλυτα ακριβής, αλλά έχει μια απόκλιση λάθους.
  2. Η δενδροχρονολόγηση είναι μέθοδος που βασίζεται στην αρχή ότι τα δένδρα προσθέτουν έναν δακτύλιο ανάπτυξης κάθε έτος. Το πάχος των δακτυλίων επηρεάζεται από τις εποχιακές και τις ετήσιες καιρικές συνθήκες με τόσο χαρακτηριστικό τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η σύνδεση σειρών δακτυλίων διαφορετικών δένδρων σε ενιαία ακολουθία με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά τους. Με τον τρόπο αυτό, έχουν κατασκευαστεί σειρές που ξεκινώντας από το παρόν φτάνουν χιλιάδες χρόνια πριν. Σε μια τέτοια σειρά, κάθε δακτύλιος αντιπροσωπεύει ένα έτος. Η σειρά μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για να χρονολογηθούν νέα κομμάτια ξύλου, είτε για να διορθωθούν οι ηλικίες που προκύπτουν με τη χρήση του C14. Στη δεύτερη περίπτωση χρονολογείται κάθε δακτύλιος με τη μέθοδο του C14 και το αποτέλεσμα (ραδιομετρική ηλικία) συγκρίνεται με τη θέση του δακτυλίου στην ενιαία σειρά. Καθώς κάθε δακτύλιος αντιπροσωπεύει ένα έτος, η σύγκριση αυτή μας δίνει «ημερολογιακές» ηλικίες. Η συστηματικές μετρήσεις αυτού του είδους έχουν παράγει τις λεγόμενες «καμπύλες διόρθωσης», πίνακες δηλαδή μετατροπής ραδιομετρικών σε ημερολογιακές ηλικίες.